Rapport van provincies wapent gemeenten tegen klimaatverandering.
Wat is de impact van overstromingen, hitte en verdroging op een gemeente, nu en in de toekomst? Welke maatregelen zijn nodig om ze de baas te kunnen? Via het online platform provincies.incijfers.be kan men voortaan voor elke gemeente een kant-en-klaar klimaatadaptatierapport downloaden. Ook voor alle Vlaams-Brabantse gemeenten is er zo’n rapport.
De Vlaamse provincies sloegen de handen opnieuw in elkaar en brachten het cijfermateriaal over klimaatverandering en klimaatadaptatie samen in provincies.incijfers.be. Dat gebeurde in samenwerking met de Vlaamse overheid en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).
“Het verzamelen van cijfergegevens rond onder meer ontharding of vergroening is vaak een struikelblok voor een gemeente om de impact van haar klimaatbeleid in kaart te brengen en te monitoren”, zegt Tom Dehaene, gedeputeerde voor Data & Analyse.
In het rapport worden verschillende indicatoren van klimaatverandering opgenomen.
“Klimaatverandering in onze streken betekent een stijging van de temperatuur waardoor de kans op droogte stijgt. Er is minder neerslag in de zomer, maar als het regent is de kans groter dat de regenbuien extremer zijn”, zegt Bart Nevens, gedeputeerde voor leefmilieu.
“Langdurige periodes van droogte en hevige regenval wisselen elkaar in sneltempo af. Daarmee stijgt ook de nood aan ruimte voor voldoende water om overstromingen op te vangen of om water gestaag in de grond te laten sijpelen en onze grondwaterstand op peil te houden. Lokale besturen zijn onze voelsprieten op het terrein en weten als geen ander welke ingrepen waar nodig zijn. Vanuit Vlaanderen slaan we de handen in elkaar met de provincies om onze steden en gemeenten nog een beter zicht te geven op de noden op hun grondgebied zodat we droogte en wateroverlast samen kunnen aanpakken”, zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.
Per gemeente kan men een rapport downloaden
over het klimaatscenario
over de adaptatiemaatregelen
De grootste effecten van de klimaatverandering in Vlaams-Brabant zijn:
- hittestress ten gevolge van meer, langere en intensievere hittegolven
- droogte
- wateroverlast door intense buien
- overstroming vanuit waterlopen
- achteruitgang van de biodiversiteit
TOT VIER KEER MEER HITTEGOLFDAGEN VERWACHT TEGEN 2050
Hittegolven zullen niet alleen vaker voorkomen en langer duren, maar ook heter worden en leiden tot hittestress, met grote impact op de gezondheid. Het hoogste aantal hittegolfdagen verwachten we in de rand rond Brussel (onder meer Machelen, Zaventem, Vilvoorde), in Leuven en in de gemeenten in het noorden van de provincie.
Het aantal hittegolfdagen verviervoudigt mogelijk tegen 2050. We geven hier de evolutie van enkele gemeenten.
Het aantal hittegolfdagen (scenario in 2050) verschilt tussen de gemeenten van Vlaams-Brabant.
Ontharden maakt minder heet
Vanwaar die verschillen in hittegolfdagen tussen, maar ook binnen de gemeenten? Dat heeft vooral te maken met de verschillen in verharding. Concreet: in Machelen kan het aantal hittegolfdagen stijgen van gemiddeld 8 dagen per jaar naar maar liefst 28 dagen per jaar tegen de tweede helft van deze eeuw. 51% van de bodem is er verhard door de luchthaven, industrie, gebouwen, wegen, parkeerterreinen en terrassen. Maar zelfs in de meest landelijke gemeenten van het Pajottenland, waar de verhardingsgraad 5% bedraagt, verviervoudigt het gemiddeld aantal hittegolfdagen tot 16 dagen tegen halverwege deze eeuw. De verharde kernen worden er het hardst getroffen.
Het grootste aandeel van verharding in Vlaams-Brabant ligt op percelen van huizen en hun tuinen (huis, terras en opritten), goed voor 39%. Transportinfrastructuur draagt ruim voor een kwart bij aan de totale verharding in onze provincie.
Ontharden is dus de boodschap. Wist je dat 10% minder verharding het hitte-eilandeffect doet afnemen met 1,2 °C ‘s nachts en 2 °C overdag? Door minder te verharden dringt er ook weer meer water in de bodem. En stroomt er dus minder water af. Dat vult niet alleen de grondwatervoorraad aan, het water dat niet meer afstroomt via verharding zal ook minder overlast veroorzaken.
Bomen zorgen voor verkoeling
Vandaag bestaat 21% van de oppervlakte in onze provincie uit bomen. Bomen in bosverband, maar ook op pleinen, in bermen, tuinen en op landbouwpercelen kunnen voor schaduw en verkoeling zorgen voor mens en dier. De meeste bomen vind je in bosrijke gebieden zoals het Hallerbos, het Meerdaalwoud, Heverleebos en in Noord-Hageland. Uitschieter is de gemeente Hoeilaart met maar liefst 63,4% bomen. Typische landbouwgemeenten in Pajottenland en Zuid-Hageland hebben minder bomen. Landen telt bijvoorbeeld maar 6,5% bomen op haar grondgebied.
Buurtgroen is toegankelijk groen met een oppervlakte van minimum 0,2 ha op een afstand van 400m van inwoners. De verdeling van buurtgroen is ongelijk verspreid over de provincie.
In onze provincie wonen bijna alle inwoners (98%) op wandelafstand (400 m) van een (kleine) oppervlakte toegankelijk groen (< 10 ha). Voor grotere gehelen toegankelijk wijkgroen (>10 ha) moeten echter 1 op de 4 Vlaams-Brabanders zich meer dan 800 m verplaatsen. Uitschieters zijn Tremelo, waar 100% van de inwoners toegang heeft tot wijkgroen. In Tienen is dat dan weer amper 22,4%.
WATEROVERLAST EN OVERSTROMINGEN
Straten als kolkende rivieren, ondergelopen huizen, mensen radeloos en in paniek tussen de resten van wat ooit kostbare spullen en dierbare herinneringen waren. Hallucinante beelden. En deze keer dichtbij. De zomer van 2021 was ongetwijfeld die van de wateroverlast. Dit zal er in de toekomst nochtans niet op verbeteren. In onze provincie woont 6,5% van de inwoners in effectief overstromingsgevoelig gebied, dit zijn plaatsen met een middelgrote kans op overstroming of plaatsen die recent overstroomd werden. Dat is meer dan het gemiddelde voor Vlaanderen. Overstromingsgevoelig gebied vinden we vooral in de Demer- en Getestreek, Londerzeel, Liedekerke.
Waar water de ruimte heeft om te overstromen en minder gebouwd is in overstromingsgevoelig gebied, worden minder mensen getroffen. Linter bestaat bijvoorbeeld voor 13% uit overstromingsgevoelig gebied en 21% van de inwoners woont in of bij dat gebied. Oud-Heverlee omvat 8% overstromingsgevoelig gebied, maar slechts 2% inwoners wonen in of bij dat gebied. Het water krijgt daar ruimte om te overstromen in de Doode Bemde.
Niet enkel gemeenten met waterlopen zullen getroffen worden door overstromingen. Ook in gemeenten met weinig of geen waterlopen zullen intense regenbuien voor wateroverlast zorgen. De dichte bebouwing in de regio zit daar zeker voor iets tussen. In Drogenbos, waar veel verharde oppervlakte is, kunnen tegen 2050 38% van de gebouwen getroffen worden door wateroverlast na intense buien. In de provinciesteden Tienen, Leuven en Diest is dat resp. 23, 18 en 18%.
Regenbuien worden extremer en frequenter. De impact van extreme regenbuien is nu al groter dan overstromingen vanuit rivieren en neemt nog toe.
Hieronder twee scenario’s voor de gebouwen met wateroverlast, door intensieve buien.
DROOGTE
Planten verdorren, waterlopen verdrogen. Door de klimaatverandering zullen de natuur en de landbouw meer en meer last krijgen van droogtestress en kan uiteindelijk het drinkwater onder druk komen te staan.
In stedelijke omgeving veroorzaakt de hogere verhardingsgraad en snelle afvoer van regenwater droogtestress. Vanaf 2050 kan dat al sterk optreden in Vilvoorde, tegen 2100 breidt dat ook uit naar de ruimere noordoostrand van Brussel (Machelen, Vilvoorde, Zaventem) en centrumsteden als Leuven. In landelijk gebied worden eerst de zandige bodems getroffen, daarna de ook de plateaus en de heuvels. Tegen 2050 is er vooral droogtestress in de regio Bekkevoort, Kortenaken, Geetbets. Tegen 2100 delen ook Zoutleeuw en Kortenaken in de klappen.
De toenemende droogte noopt tot duurzaam omgaan met grond-, leiding-, hemel- en oppervlaktewater. In Vlaams-Brabant is een toename in grondwater voor huishoudelijk gebruik merkbaar.
Gebruik leidingwater en grondwater door huishoudens
