In het leven is er maar één zekerheid: vroeg of laat moeten wij allemaal sterven. Gelukkig kent niemand op voorhand de leeftijd waarop of de omstandigheden waarin. En gelukkig zijn er ook gespecialiseerde zorgverstrekkers die ons en onze familie kunnen begeleiden eens het moment is aangebroken. Dat soort zorgverstrekkers zijn arts Ria Fabri (50, rechts op de foto), hoofdverpleegkundige Petra Vandenabeele (40, links op de foto) en psychologe Marleen Van Cutsem (52, midden). Zij vormen een team samen met andere artsen, verpleegkundigen en vrijwilligers die mensen die dicht bij de dood staan en hun families opvangen met palliatieve zorg in het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis van Asse die samen met OLV Aalst en OLV Ninove het OLVziekenhuis vormen.
We stellen meteen een moeilijke vraag: wat is palliatieve zorg?
Dr. Ria : Wanneer genezen niet meer kan, is er palliatieve zorg in de laatste levensfase van de zieke.
Het is in elk geval meer dan puur stervensbegeleiding. Mensen die in ons centrum terecht komen zijn uitbehandeld. Medisch gezien doen we alleen nog aan comfortbegeleiding, o.m. aan pijnbestrijding. Palliatieve zorg is eigenlijk, met de familie en met ons team zorgen voor mooie, waardevolle momenten op het einde van het leven van de zieke. We houden onze mensen zoveel mogelijk pijnvrij en luisteren vooral naar wat zij en hun familie te vertellen hebben.
Petra: Het allerbelangrijkste is, denk ik, er zijn. Er voor zorgen dat onze mensen en hun familieleden zich niet alleen voelen en hen duidelijk maken dat er naar hen geluisterd wordt.
Welke opleiding hebben jullie gevolgd?
Dr. Ria : Wij zorgen op onze palliatieve zorgeenheid ook voor jongere patiënten. In onze artsenopleiding is er een groeiende aandacht voor palliatieve zorg en er is ook de Federatie Palliatieve Zorg.
Petra : In het derde jaar van mijn opleiding werd aandacht aan palliatieve zorg besteed. Maar ik heb daarna nog een basisopleiding palliatieve zorg gevolgd. Die berust op vier zorgpijlers: fysieke, psychische, sociale, en spirituele zorg.
Marleen : Hoewel we verschillende opleidingen volgden, hebben we allemaal oog voor de 4 pijlers. Niet alleen de psycholoog luistert. Dat doet iedereen.
Is sterven niet het laatste taboe in onze samenleving?
Dr. Ria : Misschien wel, maar het is alleszins een taboe dat bespreekbaar is geworden. Palliatieve zorg is geen grote onbekende meer, o.m. via TV-programma’s als ‘Taboe’ met Philippe Geubels. In de tweede aflevering ging het om mensen met een ongeneeslijke ziekte.
Marleen : Hier wordt, het zal je misschien verwonderen, veel gelachen. Hier worden zelfs geregeld feestjes georganiseerd. Als de familie het niet doet, dan doen wij (altijd in samenspraak met de familie natuurlijk) het wel. Het is hier echt niet alleen maar kommer en kwel.
Staan palliatieve zorg en euthanasie (het beëindigen van het leven op verzoek) niet lijnrecht tegenover mekaar?
Dr. Ria: Het is echt niet zo dat palliatieve zorg en euthanasie tegenover elkaar staan. Wij willen zorgen voor een menswaardig levenseinde.
Worstelen mensen niet met het besef dat hun leven gaat eindigen?
Petra: De opvang maakt een hemelsbreed verschil. Door de manier waarop wij hen en hun familie begeleiden kunnen zij echt nog genieten van vaak eenvoudige dingen: een rustgevend bad, TV kijken, lekker eten.
Dr. Ria : In de nieuwe locatie van onze palliatieve zorgeenheid in Asse staat de keuken ter beschikking van patiënten en hun familie. Ze kunnen zelf koken als ze dat willen. Ook een lekker kopje koffie zetten, doet vaak wonderen.
Is het niet zwaar voor de verzorgenden, regelmatig patiënten te moeten afstaan aan de dood?
Petra: Wij worden gedragen door het hele team. Wij hebben tenslotte allemaal zelf gekozen voor palliatieve zorg. De regelmatige confrontatie met de dood laat je wel anders in het leven staan.
Marleen: Wij hebben veel met emoties te maken, die van onze patiënten, van hun familie maar ook onze emoties. Wij kunnen die met iedereen delen en voor ons staat niet de dood maar het comfort van de patiënten voorop. Daar zijn wij meer mee bezig.
Komen de meeste patiënten uit het ziekenhuis of uit een rusthuis?
Dr. Ria: De meeste patiënten komen van thuis, op aanraden van hun huisarts of van de palliatieve thuiszorg. Patiënten die van thuis komen, hebben voorrang want de patiënten uit het ziekenhuis of het rusthuis krijgen reeds gespecialiseerde zorgen. Wij zeggen: ‘Ze hebben al een bed’.
Komen mensen enkel naar jullie eenheid om er te sterven?
Dr. Ria : De meeste mensen komen omdat ze in de laatste fase (dagen, weken) van hun leven zijn. 90% van onze mensen zijn kankerpatiënten. Maar er zijn ook een toenemend aantal mensen met orgaanfalen. We hebben patiënten gehad die nog een tijdje naar huis konden. Anderen verblijven hier weken of zelfs maanden. De meeste patiënten willen thuis sterven maar als dat niet meer kan, willen we de zorg voor de zieke, samen met de familie, verder zetten op onze palliatieve zorgeenheid.
Wat kunnen jullie nog voor de patiënten betekenen?
Dr. Ria : De middelen voor comfortbehandeling zijn (net als de middelen voor kankerbehandeling) er de laatste jaren sterk op vooruit gegaan. Dat maakt zorg op maat voor de zieke mogelijk.
Marleen : Wij zijn een multidisciplinair team. Wij zien niet de ziekte maar de hele mens. Wij zorgen voor lichamelijk en psychisch comfort. Veel mensen maken voor hun dood, de balans op van hun leven. Dan zijn inleving en begrip van cruciaal belang.
Petra: De vrijwilligers betekenen veel op onze afdeling. Zij schenken een kopje koffie of slaan een praatje met patiënt en familie. Ze luisteren of zijn er gewoon. Kleine dingen maar o zo belangrijk voor onze mensen.
