Ebola. Je hoort er dagelijks over op TV, je leest het in de kranten. Maar wat is ebola en is het werkelijk zo’n gevaarlijke ziekte? Wij vroegen het aan Prof. Dr. Bob Colebunders, professor emeritus aan de Universiteit Antwerpen en het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Prof Colebunders is een specialist op het gebied van (tropische) infectieziektes als HIV en ebola. Hij werkte o.m. in Congo en Uganda. Hij werd recent nog geloofd voor zijn onderzoek naar de oorzaken van de zg. knikkebolziekte, een neurologische aandoening die in Afrika tienduizenden kinderen tussen 5 en 15 jaar treft. Hij maakte twee uitbraken van ebola mee en is dus de ideale gesprekspartner om te praten over deze ziekte die zoveel mensen angst bezorgt. Wij interviewden hem een paar dagen voor hij naar Nigeria vertrok voor ebolatraining.
Dr. Colebunders, wat is ebola precies?
Ebola of ebola hemorragische koorts is een virusziekte die vooral in Centraal-Afrika voorkomt. De naam ‘ebola’ komt van de gelijknamige rivier in het noorden van Congo. Een hemorragische koorts is een koorts die gepaard kan gaan met ernstige bloedingen. Ebola wordt, net als Marburg, overgedragen door filovirussen die we in de dierenwereld aantreffen bij fruit etende vleermuizen die er niet ziek van worden . Deze vleermuizen kunnen de ziekt overdagen op apen en zelfs antilopes dier er wel ziek van worden zoals de mens. De symptomen van ebola lijken in het begin op die van griep: koorts, gebrek aan eetlust, (zware) hoofdpijn en spierpijnen, maar hierna onstaat meestal zeer ernstige diarhee met braken en eventueel interne bloedingen, nier- en leverproblemen.
Hoe krijgt iemand ebola?
Dat kan door in contact te komen met uitwerpselen van de vleermuizen die het virus dragen of door het eten van aangetast vlees of het aanraken van een aap of een ander dier dat gestorven is van ebola. Eens een mens is besmet met het virus kan dat door lichaamsvocht (bloed, braaksel, urine, zweet) overgedragen worden op andere personen. In die delen van Afrika die door uitbraken van ebola getroffen worden zijn de begrafenisrituelen een belangrijke bron van infectie. Een overledene wordt gewassen en opgebaard. Je moet de geest van de dode gunstig stemmen door de overledene liefdevol te behandelen. De aanrakingen die daarbij plaatsvinden dragen vaak het virus over.
Is ebola een gevaarlijke ziekte?
Ja en neen. De besmetting gebeurt specifiek via lichaamsvocht. Je kan niet – zoals bij griep – via de lucht besmet worden. Samen met een ebolapatiënt in een vliegtuig zitten is dus niet gevaarlijk zolang je de persoon in kwestie niet aanraakt zonder handschoenen te dragen. Daarenboven is men slechts besmettelijk zodra men ziekteverschijnselen vertoont. De mortaliteit is echter hoog. Zonder behandeling zelfs tot 90%. Met een intensieve en vroegtijdige behandeling kan die mortaliteit echter fel terug gedrongen worden, zelfs tot minder dan 30%.
Hoe kunnen wij ebola bestrijden?
Ebola volledig uitroeien is quasi onmogelijk gezien het virus leeft in de dierenwereld. Maar door een aantal maatregelen (het dragen van handschoenen en beschermende kledij als je met een ebolapatiënt in aanraking komt) kan je besmetting vermijden. De rituelen bij een overlijden veranderen is niet makkelijk maar met goede en regelmatige informatie kan je de mensen in Afrika wel beter beschermen tegen besmetting. Op dit ogenblik worden nieuwe behandelingen uitgetest. Zo plant het ITG te onderzoeken om ebolapatiënten te behandelen met transfusies van bloed van genezen lotgenoten. Bij de uitbraak in Kikwit in 1995 werd die techniek gebruikt. Zeven van de acht personen die zo behandeld werden, zijn helemaal genezen. In het bloed van genezen patiënten zitten anti-stoffen die door ons eigen lichaam zijn aangemaakt. Simpel voorgesteld: als je die kan kopiëren heb je een vaccin. Er worden momenteel twee vaccins klaargestoomd maar ze moeten toch eerst getest worden op mogelijke neveneffecten. In het ITG wordt er ook gewerkt aan een snelle, eenvoudige diagnostische test. Cruciaal in het indijken van een epidemie is de patiënten in quarantaine te plaatsen voor een periode van minimum drie weken.
Moeten we bang zijn dat de epidemie zich uitbreidt en een pandemie (epidemie op wereldschaal ) wordt?
Angst is een slechte leermeester. In feite is ebola makkelijker te bestrijden dan hiv of griep. We moeten wel de nodige hygiënische maatregelen nemen: fysiek en onbeschermd contact met een ebolapatiënt vermijden. Het risico op een ebola-epidemie bij ons is nul. Een aantal geïsoleerde gevallen zijn wel mogelijk. Maar we zijn voldoende alert en beschikken over de middelen om adequaat op te treden. Dat ebola zich verder zal verspreiden is wel mogelijk. Mensen reizen veel vaker dan vroeger en er zijn bijvoorbeeld intensieve contacten tussen Afrikaanse landen en landen in Azië. De vraag is of we de epidemie onder controle krijgen. Er zijn op dit ogenblik wel enkele positieve berichten maar de situatie blijft zeer zorgwekkend. De gezondheidszorg maar ook de economie is zowel in Guinea, Liberia als Sierra Leone ingestort en het is te begrijpen dat mensen het land willen ontvluchten voor therapie of op zoek naar werk en voedsel .
Heeft Maggie De Block, de kersverse minister van Volksgezondheid, de gepaste maatregelen genomen?
Ik denk van wel. Er werd een coördinator aangesteld: Doctor Erika Vlieghe, het hoofd van de afdeling Tropische Ziekten van het Universitair Ziekenhuis in Antwerpen. Op de luchthavens zijn er nu verscherpte controles. Risicopassagiers, die gelijkaardige symptomen als die van ebola vertonen, zullen er onmiddellijk in afzondering geplaatst worden. Tot hiertoe bleef het hier enkel nog bij vals alarm.
Zullen we er ooit in slagen om ebola volledig uit te roeien?
Met pokken is dat gelukt door grootschalige vaccinatie maar dit is een infectie die enkel van mens op mens wordt overgedragen. Met Ebola is dit onmogelijk. Inderdaad, zelf als we er in slagen een afdoend vaccin te produceren zouden mensen in risicogebieden kunnen gevaccineerd worden maar het virus zal altijd blijven voortleven in de dierenwereld. En je kan niet heel Afrika inenten. Epidemies kunnen wel ingedijkt worden door snel ingrijpende maatregelen te nemen bij het ontdekken van nieuwe ebolagevallen. De doden niet aanraken zonder bescherming zou al veel helpen maar je moet de mensen ter plaatse overtuigen met gepaste informatie. Ook het verbeteren van de gezondheidsvoorzieningen in Afrika met nadruk op meer hygiënisch werken is van groot belang om nieuwe catastrofen in de toekomst te vermijden. (jvm)
