“Ik vertelde de koning dat ik eerste minister zou blijven. Hij was heel blij en ging het meteen aan de koningin vertellen. Even later was ik voorzitter van de Europese Raad”. Herman Van Rompuy (66) gaf een exclusief interview aan Goeiedag, ondanks zijn drukke bezigheden. Onmiddellijk na het interview spoedde hij zich naar een bijeenkomst met de president van Oekraïne. Wij mochten hem een aantal vragen stellen in een gezellig salon in het hartje van de Europese wijk. De president van Europa, zo wordt hij in de volksmond genoemd, antwoordde vrijuit.
Hoe kwam je tot de politiek?
Ik geloof dat ik er in geboren ben. Van jongs af aan was ik in politiek geïnteresseerd. Geloof mij, dan ben je als 11-12-jarige een buitenbeentje. Ik ben er dus ingegroeid. Politiek is voor mij een fascinatie en een roeping.
Je start als voorzitter was …
Toen mijn naam begon te circuleren als mogelijke voorzitter van de Europese Raad heb ik fel geaarzeld. Ik was eerste minister en wou die opdracht tot een goed einde brengen. Maar het verliep anders. Toen ik op 1 januari 2010 aan mijn taak als voorzitter begon, kreeg ik meteen een bericht: er is wat op handen in Griekenland. Er was gesjoemeld met de cijfers en de situatie leek bijna uitzichtloos. De crisis duurde dan ook tot eind 2012-begin 2013.
Belgische politici hebben altijd een belangrijke rol in Europa gespeeld: P.H. Spaak, Leo Tindemans, Wilfried Martens, Jean-Luc Dehaene, Guy Verhofstadt, … Is daar een verklaring voor?
Wij kennen de twee basisculturen (zeg maar de Franse en de Duitse) heel goed. We moeten er mee aan de slag in ons eigen land. De Latijnse (Franse) cultuur geeft een groot belang aan de staat en aan het beschermen van de eigen belangen, de Duitse cultuur is meer open. Als Belgen zijn wij gewend compromissen tussen die twee te vinden. Hetzelfde geldt trouwens voor de Luxemburgers die al drie keer de voorzitter van de Europese Commissie mochten leveren.
Is een crisis zoals in Griekenland ook in België mogelijk? Je hoort zoveel over besparingen en begrotingstekorten.
Neen, de situatie in Griekenland was tientallen keren slechter. Bij het begin van de jaren ’80 leekt het er bij ons wel een beetje op met een begrotingstekort van 15%. Als minister van begroting en later als eerste minister ben ik erin geslaagd het begrotingstekort aanzienlijk terug te dringen. Dat bedraagt vandaag nog zo’n 3%. Onze situatie is nu zelfs te vergelijken met de Duitse. De Belgische rente verschilt trouwens maar 30 punten met de Duitse, dat was op het hoogtepunt van de crisis wel anders.
Zijn de verschillen tussen de verschillende lidstaten van Europa niet té groot en leidt dat niet tot problemen?
Vergelijk de Europese Unie met de Verenigde Staten, ook daar is er een zeer ongelijke ontwikkeling tussen de verschillende staten. De differentiatie in de monetaire unie is normaal. En in Griekenland, Spanje en Portugal worden enorme inspanningen gedaan om de economische motor weer te doen aanslaan. Belangrijk is de kwaliteit van het beleid. Wij hebben het roer al omgegooid eind jaren zeventig. Andere landen hebben langer getalmd met een gigantische crisis als gevolg.
Wat was het zwaarste dossier dat Herman Van Rompuy op zijn bureau kreeg?
‘Mijn’ belangrijkste bijdrage was het overwinnen van de crisis. Dat was enkel mogelijk door de samenwerking van de Raad met de Europese Bank en het Europees Parlement. Het was een full time job. Als we er niet waren in geslaagd om de crisis te overwinnen dan was de eurozone waarschijnlijk uiteen gespat. Zelfs de Unie was bedreigd.
In welke richting evolueert Europa, spreken we weldra over de Verenigde Staten van Europa zoals Guy Verhofstadt voorspelt?
Verhofstadt staat met zijn visie vrijwel alleen. Momenteel gedraagt Europa zich naar het Verdrag van Lissabon. Toch hebben we meer bevoegdheden nodig maar de natiestaten zullen niet verdwijnen. Maar ik ben voor meer Europa en voor het versterken van de monetaire unie. Er is verdieping maar er zijn ook uitbreidingsgesprekken met Servië, Montenegro en Albanië. Maar dat zal ongetwijfeld nog heel wat tijd vergen. De onderhandelingen met Turkije liggen moeilijker.
Wordt Europa ernstig genomen door de VS en Rusland?
Hoe zwaar wegen die grootmachten nog? We leven in een multipolaire wereld (een wereld met meerdere belangrijke spelers) zonder dominerende grootmachten. Economische en militaire macht zijn veel meer gespreid. Vergeet echter niet dat Europa de tweede grootste economie van de wereld is (na China) en militair zouden we zwaarder kunnen wegen door meer en beter samen te werken.
Nooit zaten er zoveel eurosceptici in het Europees parlement. Vormen zij geen bedreiging voor Europa?
Er waren inderdaad nog nooit zoveel anti-stemmen in Europas. Maar daarnaast is er de grote meerderheid die pro-Europees is. Ik geloof nooit dat de natiestaten willen terugkeren naar grenzen, douane en hun oude munten. Dat zou ook de economische klok een eind terugzetten. De crisis speelde natuurlijk in de kaart van de sceptici en veel nationale leiders doen alsof alle problemen door Europa veroorzaakt worden. Dat is voor hun eigen publiek bestemd, natuurlijk.
N-VA sloot zich aan bij de ECR, de fractie van ultraconservatieven en eurosceptici. Schaadt dat het imago van ons land in Europa?
Het schaadt vooral hun imago. Het grootste deel van het N-VA publiek is pro-Europees. Ze zullen zich die keuze vroeg of laat nog beklagen.
Het valt niet te ontkennen dat de jeugd in grote mate ongeïnteresseerd is wat de politiek betreft. Schiet het onderwijs hier tekort?
Och die onverschilligheid was er al in mijn jeugdjaren. Ze lijkt wel toegenomen. Maar eens een mens meer verantwoordelijkheden krijgt (een job, een woning, een gezin, …) neemt ook de interesse meestal toe. We moeten de schuld aan die desinteresse niet afschuiven op het onderwijs. Wij moeten meer investeren om jongeren te betrekken. En het zijn ook niet alleen de jongeren die vervreemden.
Wat vind je van de zogenaamde Zweedse coalitie?
Ik ben daar niet meer bij betrokken. Anderzijds denk ik dat het de enige mogelijke coalitie is. Maar met een heel zwakke vertegenwoordiging van het zuiden is het wel een onuitgegeven politieke constellatie.
Kris Peeters ruilde het premierschap in voor een Europees mandaat van Marianne Thyssen. Een goede keuze?
Ik kom daar niet in tussen. Het is hun keuze. Ik heb daar geen mening over.
Op 30 november eindigt je mandaat als voorzitter van de Raad. Keert Herman Van Rompuy terug naar de nationale politiek?
Het politiek leven is voor mij gedaan. Ik ben niet verkozen. Bovendien zijn er genoeg Van Rompuys die wel verkozen zijn: mijn zoon Peter is Vlaams parlementslid en senator, mijn broer Eric is federaal parlementslid en mijn vrouw Geertrui is schepen in Sint-Genesius-Rode. Geen gebrek aan politici in de familie.
Misschien een plaatsje in de raad van beheer van je geliefde sportclub Anderlecht?
Ik ben supporter, fan. Ik ga geregeld naar wedstrijden kijken maar ik ben geen kenner. Ik kan de club dus niet zoveel bijbrengen.
Men zegt wel eens: in de politie heb je geen vrienden. Klopt dat?
Dat is zo. Je hebt medestanders en mensen waarvoor je respect hebt. Het is een zeer competitief wereldje. Maar ik vind waarden als ‘trouw’ en ‘respect’ zeer belangrijk. Toch geef ik mijn collega’s een goede raad: zoek je vrienden buiten de politiek.
En op facebook?
Ik zit aan mijn maximum van 5.000.
